Stopa cukrzycowa – Warszawa

Stopa cukrzycowa (zespół stopy cukrzycowej) to jedno z najczęstszych i najcięższych  powikłań cukrzycy, dotyczy od kilku do kilkunastu procent chorych. Źle leczona prowadzi do częstych amputacji, pobytów w szpitalach oraz zwiększonej śmiertelności. Rokowanie w chwili rozpoznania zespołu stopy cukrzycowej jest niepomyślne, około 50% pacjentów umiera w ciągu pierwszych 5 lat od postawienia diagnozy. Odpowiednie leczenie może uchronić przed amputacją kończyny, a tym samym wydłużyć życie chorego. . Choroba charakteryzuje się niedostatecznym ukrwieniem stóp, co zmniejsza ich wrażliwość bólową, utrudnia gojenie się ran i owrzodzeń świadczących o postępującym procesie martwiczym. Osłabieniu ulega struktura kości i stawów, w efekcie czego dochodzi do deformacji stopy uniemożliwiającej chodzenie.

Stopa cukrzycowa powstaje w wyniku współistnienia trzech elementów.

• Uszkodzenie nerwów prowadzące do zaburzeń chodu, zaników mięśniowych, osłabienia kończyn dolnych, pogorszenia lub zaniku czucia bólu, dotyku oraz temperatury. Stopa, w której doszło do uszkodzenia unerwienia, ulega zniekształceniu – zmienia się jej kształt, a palce stają się młoteczkowate. Chory nie odczuwa bólu, a zatem nie dociera do niego wiele ważnych informacji. Nie czuje ucisku zbyt ciasnego obuwia, przedmiotu, który wpadł do buta, ani tego, że chodząc boso, nastąpił na leżący na podłodze kawałek szkła albo inny ostry przedmiot. Wszystko to może prowadzić do uszkodzenia stopy, jej otarcia lub owrzodzenia. Chory nie odczuwa również we właściwy sposób temperatury, dlatego łatwo o oparzenie nogi, np. w wyniku ogrzewania stóp przy grzejnikach lub kąpieli w zbyt gorącej wodzie.

   

• Upośledzenie ukrwienia, do którego dochodzi wskutek zwężenia tętnic o różnej średnicy, najczęściej drobnych. Zwężenie to powoduje zmniejszenie przepływu krwi, niedokrwienie stóp i innych części kończyn dolnych, co znacznie utrudnia gojenie.

   

• Zbyt duże obciążenie różnych okolic stopy, wynikające z nieprawidłowego sposobu stawiania stopy podczas chodzenia i zmiany jej kształtu. W miejscach nacisku tworzą się odciski, w których najczęściej powstają owrzodzenia. Do mechanicznego uszkodzenia stopy, spowodowanego na przykład zbyt ciasnym obuwiem lub ostrym przedmiotem w bucie czy na podłożu, szczególnie często dochodzi u chorych, którzy cierpią na opisane powyżej uszkodzenie nerwów i związane z tym upośledzenie odczuwania bólu.

   

Zapobieganie powstawaniu stopy cukrzycowej

Wyrównanie cukrzycy (utrzymywanie stężenia glukozy w zalecanych granicach). Bardzo ważna jest dieta. Należy zadbać o prawidłową masę ciała.

Wczesne rozpoznanie choroby oraz jej prawidłowe wyrównanie już od początku zachorowania zmniejszają częstość występowania uszkodzeń nerwów oraz zmian naczyniowych w obrębie kończyn.

Utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego i stężenia cholesterolu, szczególnie ważne w zapobieganiu miażdżycy naczyń kończyn dolnych, a tym samym w unikaniu pogorszenia ich ukrwienia.

Regularne oglądanie stóp, zarówno ich części grzbietowej oraz podeszwowej, jak i przestrzeni międzypalcowych, pozwala zauważyć pęknięcia skóry, rogowacenie, odciski, owrzodzenia i zmiany zabarwienia. W przypadku trudności można użyć lusterka.

Higiena stóp. Wskazane jest codziennie mycie stóp w letniej wodzie, z użyciem na przykład szarego mydła. Umyte stopy należy starannie osuszyć i dokładnie wytrzeć, zwłaszcza między palcami, a następnie natłuścić kremem, przede wszystkim w miejscach, gdzie naskórek jest zgrubiały. Jeśli skóra jest wilgotna, można użyć niewielkiej ilości talku. Nie wolno korzystać z pumeksu, maści na odciski czy chemicznych środków używanych przez osoby zdrowe. W wyjątkowych przypadkach można delikatnie zetrzeć zrogowaciałą skórę pumeksem. Brak higieny to krótsze życie Twoich stóp!

Prawidłowe obcinanie paznokci – równo z czubkiem palca, niezbyt krótko. Wrastającym paznokciem powinien się zająć specjalista.

Noszenie odpowiedniego obuwia, wkładek oraz skarpet. Obuwie noszone przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza tych, u których już występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia stóp, powinno być wygodne, szerokie i wykonane ze skóry. Najlepiej, by buty miały wysokie nosy, pozwalające na swobodne ułożenie w nich stopy. Wskazane jest noszenie obuwia w rozmiarze o jeden większym niż rozmiar stóp. Do butów trzeba dobrać specjalistyczne wkładki, pozwalające na odciążenie określonych okolic stopy. Przed założeniem butów należy sprawdzić, czy nie ma w nich jakiegoś przedmiotu (np. kamienia). Na kartce papieru warto wykonać obrys stopy, który można potem włożyć do buta przy jego zakupie. Butów nie można zbyt ciasno sznurować, a ze względu na ryzyko otarcia nie powinno się również wkładać ich na gołe stopy. Najlepiej używać bawełnianych skarpet bez szwów. Konieczne jest, by buty posiadały wysokie nosy, co pozwala na swobodne ułożenie stóp. 

Unikanie urazów mechanicznych i termicznych. Ze względu na możliwość urazu niewskazane jest chodzenie boso. Niebezpieczne jest również stawanie gołymi stopami na nagrzanym brzegu basenu. Nie wolno też ogrzewać nóg przy grzejnikach ani używać poduszek elektrycznych i termoforów. Te środki ostrożności dotyczą szczególnie stopy pozbawionej czucia bólu i temperatury.

Ćwiczenia fizyczne. Rozsądnie dawkowany wysiłek fizyczny, np. spacery, poprawia ukrwienie stóp. Pacjenci, u których występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia, powinni skonsultować z lekarzem rodzaj i czas aktywności fizycznej.

Zabiegi podiatryczne. Modzele oraz wrastające paznokcie mogą doprowadzić do powstania owrzodzeń i infekcji stóp. Należy podkreślić, że usuwaniem tych zmian powinny się zajmować jedynie osoby kompetentne i doświadczone w opiece nad chorymi na cukrzycę, takie jak personel gabinetów stopy cukrzycowej działających przy klinikach diabetologicznych, personel poradni chirurgicznych oraz niektórych gabinetów podiatrycznych (zobacz: gabinety zdrowe stopy).

Stopa cukrzycowa – klasyfikacja Wagnera 

Nowoczesna poradnia leczenia ran przewlekłych Rad Med w Warszawie zaprasza pacjentów do dokonania oceny zaawansowania zmian cukrzycowych w stopach na podstawie klasyfikacji Wagnera, gdzie lekarz może określić:

• stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka
• stopień 1 – owrzodzenie powierzchniowe
• stopień 2 – owrzodzenie i stan zapalny
• stopień 3 – owrzodzenie stan zapalny i ropowica stopy
• stopień 4 – ograniczona martwica sucha lub wilgotna
• stopień 5 – rozległa martwica wskazanie do amputacji. 

Leczenie stopy cukrzycowej

Leczenie zazwyczaj jest długie w wielu przypadkach kosztowne i powinno obejmować:

• Prawidłowe wyrównanie metaboliczne cukrzycy, stała kontrola diabetologiczna
• Leczenie zaburzeń lipidowych
• Zaprzestanie palenia tytoniu
• Chirurgiczne opracowanie owrzodzenia

Leczenie miejscowe poprzez stosowanie odpowiednich opatrunków specjalistycznych, terapii podciśnieniowej, larwoterapii, antybiotykoterapii , odciążenie kończyn poprzez zastosowanie specjalistycznych opatrunków gipsowych, stosowania odpowiedniego obuwia lub wkładek ortopedycznych, poruszaniu się o kulach lub wózku inwalidzkim

W przypadku dużych ubytków skóry po oczyszczeniu owrzodzenia ewentualne przeszczepienie skóry.

Staw Charcota (neuroartropatia – osteoartropatia Charcota)

Jest to zniszczenie kości i stawów stopy o podłożu neuropatycznym. Destrukcja kości prowadzi do deformacji stopy, w wyniku czego również może dojść do powstania owrzodzenia.

Cechy charakterystyczne stawu Charcota to:

•  obrzęk
•  nadmierne ocieplenie
•  zaczerwienienie
•  deformacja stopy.

Przyczyny stawu Charcota nie zostały jeszcze dokładnie poznane, większość badaczy uważa jednak, że pierwotną przyczyną zachodzących zmian jest neuropatia obwodowa i neuropatyczna. W rozpoznaniu tej jednostki chorobowej główną rolę odgrywa zdjęcie rentgenowskie stopy.

Leczenie stawu Charcota polega na całkowitym odciążeniu kończyny w celu uzyskania stabilizacji struktury kostnej poprzez założenie na chorą kończynę do wysokości kolana łuski gipsowej albo specjalnego ortopedycznego buta pneumatycznego, zwykle na 3–6 miesięcy.